Selain bermakna Lâ ma‘bûda bihaqqin illallâh (Tiada tuhan yg berhak disembah selain Allah), Lâ ilâha illallâh juga bermakna Lâ maujûda bihaqqin illallâh (Tiada maujud yg hak selain Allah) dan Lâ masyhûda bihaqqin illallâh (Tiada yg disaksikan dgn hak selain Allah).

 

Makna Lâ ma‘bûda bihaqqin illallâh ini juga ditegaskan Allah dalam surah al-Fatihah. Iyyaka na‘budu (Hanya kepada Engkau kami menyembah). Lagi-lagi gaya bahasa yg dipergunakan ialah gaya bahasa qashr . Bedanyanya, bila Lâ ilâha illallâh dgn qashr nafyi dan itsbat, sedangkan iyyaka na‘budu dgn qashr taqdim ma haqquhu al-ta’khir (mendahulukan bagian kalimat yg biasa diakhirkan). Tanpa qashr, kalimat itu berbunyi, Na‘buduka (Kami menyembah Engkau). Namun, dalam gaya bahasa qashr, kalimat itu menjadi Iyyaka na‘budu (Hanya kepada Engkau kami menyembah.” Karena itu, siapa pun yg telah menyelami makna ini, tak mau ada yg dapat menghalangi dirinya beribadah, tak ada yg terpikir saat dirinya beribadah kecuali Allah.

 

Kemudian Lâ maujûda bihaqqin illallâh maksudnya tiada yg maujud—bermakna wujud—dgn hak kecuali Allah. Segala wujud yg terlihat bukan wujud yg hakiki. Wujudnya bumi misalnya. Ia diwujudkan oleh Allah. Selain itu, wujud bumi juga terbatas dan fana. Begitu pula wujud-wujud yg lain. Semuanya wujud sebab ada yg mewujudkan. Tetaplah wujud yg hakiki dimiliki oleh Allah, Dzat yg maha wujud, azali, qadim, dan kekal.

 

Kemudian Lâ masyhûda bihaqqin maksudnya tak ada yg disaksikan dgn hak kecuali Allah. Apa pun yg dilihat dan disaksikannya semata sebab wujud dan kebesaran-Nya. Tidak ada yg disaksikan semata rencana, kehendak, kekuasaan, dan hikmah-Nya. Tidak ada yg buruk di sisi-Nya. Sehingga manakala ada seseorang yg melihat perkara buruk oleh mata kepalanya, maka dgn pandangan mata hatinya (bashirah) terlihat baik dan sejalan dgn hikmah yg hendak diberikan-Nya. Bahkan, seorang yg telah menyelami makna ini, tak dapat melihat sesuatu di depannya kecuali Allah. Itu pula yg terjadi pada al-Hallaj yg pernah mengatakan, “Ana al-haqq.”